Boşanma Süreci ve Çocuk

Boşanma, ailenin tüm üyeleri için karşılaşabilecekleri zorlu yaşam olaylarının başında gelmektedir. Çünkü boşanma tüm aile üyeleri için bir sürü beklenmedik değişimi de beraberinde getirmektedir ve bu da tedirgin edici bir durumdur. Ancak şunu bilmek gerekir ki, boşanmış bir ailenin bireyi olarak yaşamak çocuklara başlı başına zarar veren bir durum değildir. Önemli olan; anne ve babaların evliliklerinin sona ermesini nasıl karşıladıkları, süreci nasıl yönettikleri, çocuklar için olan ilişkilerini nasıl ve ne kalitede yürüttükleridir.

Çocuklar hiçbir zaman boşanma durumunu hoş karşılamazlar. Ancak, anne babaların evli kalma durumunda yaşanan düşmanca ilişkiler, çocuklar adına çok daha yıpratıcı ve zarar verici nitelikte olabilmektedir. Araştırma sonuçları ve kişisel deneyimim, sadece çocukların iyiliği için bir arada kalmanın, aile üyelerinin her biri için katkıdan çok zarar getirdiğini göstermektedir. Kısa ya da uzun sessizlikler, yoğun kavgalar ya da günler süren küslüklerin yanı sıra, her şey yolundaymış gibi davranan anne ve/ya babanın “-mış gibi duygusu” çocuklara her yaşta büyük zarar vermektedir.

Aile terapisinin temel amacı, ailenin öz dengesini bulmasını ve yaşanan çatışmalara çözüm üretilebilmesini sağlamaktır. Ancak kimi evliliklerde bazen en işlevsel yolun boşanma olabileceği gerçeği de göz ardı edilmemelidir.

Boşanma Sürecinin Aşamaları

Tıpkı çocuğun gelişimi ya da ilişkinin kritik evreleri gibi, boşanma sürecinde de bireyler kendilerine has durumlar kapsamında, kendilerine özgü dışavurumlar ile birlikte benzer duygusal aşamalardan geçerler.

Boşanma öncesi dönem:

Bu dönemde çiftler boşanma durumuna ilişkin genel bir tartışma içerisinde olurlar.

Bireyler, yoğun olarak

• Yabancılaşma,

• Korku,

• Her şey yolundaymış gibi yapmak,

• Şok,

• Boşluk,

• Yetersizlik,

• Düşük özgüven yaşayabilirler.

Belirli bir süre sonra mahkeme süreci başlar.

Çiftler bu aşamada aşağıdaki durumları yaşayabilirler:

• Depresif oluş,

• Kızgınlık,

• Ümitsizlik,

• Yoğun öfke,

• Yalnızlık,

• Matem/yas.

Tüm güçlüklerle baş etmede ne kadar zorlanıldığı ve düzlüğe ne sürede çıkıldığı farklılık göstermektedir. Ancak; boşanma sürecinde bir destek alınmadıysa dahi, boşanma sonrası yeni düzene ayak uydurmak, eski yaşam enerjisine ulaşmak güç olabileceğinden, bir uzman desteği almak işlevsel olacaktır.

Çocuklar Kaç Yaşındayken Boşanmalı?

Elbette, hangi yaşta boşanmanın çocuklara zarar vermeyeceğine yönelik kesin bir bilgi yoktur. Fakat; çocuk adına ideal yaşın beklenmesi sırasında var olan ev içi huzursuzluk ve bunun bir çıktısı olarak deprese özelliklerde ebeveynlerin çocuğa bakım vermesi, çocuk için uygun olmayacak yaşta boşanmaktan çok daha zarar vericidir.

“Şu yaşta boşanın” demektense, çocukların hassas olduğu yaş aralığı ve dönemlere değinmek gerekir.

• 0-1 yaş aralığında çocuğun yetiştiği sistemde her iki ebeveynin de olması önemlidir.

• 36 aya doğru çocuklar genel itibari ile anne ile olan birincil bakım veren samimiyeti haricinde, babaya da yoğun bir ilgi gösterirler. Bu sebeple, 36 ay (3 yaş) döneminde evden bir ebeveynin gidecek olması sarsıcı olabilir.

• 6 yaş ilkokula başlama yaşıdır. Öğrenme süreci, çocukların duygu dünyaları ile direkt ilgilidir. Bu sebeple, bu yıllarda çocukları derinden etkileyecek deneyimlerin devreye girmemesi adına ebeveynlerin özen göstermesi işlevsel olacaktır.

• Sınav seneleri (ulusal sınavlar) çocuklar için kritiktir.

Birden Fazla Çocuk Varsa Nasıl Paylaşmalı?

Velayet paylaşımı; ebeveynlerin ihtiyaçları, birbirlerine maddi manevi destek olma durumları ve yaşam standartları göz önünde bulundurularak yapılmalıdır. Benim önerim, iki çocuğun da mümkünse aynı ebeveynde kalması ama birinin cinsiyeti ya da yaşı sebebi ile diğer ebeveyn ile görüşme durumunda daha esnek ve spontan hareket edilmesi yönündedir. Çünkü velayet kapsamında bir çocuk annede diğer çocuk babada olduğunda; çocuklar, bunun açıklamasını kendi içlerinde hukuken yapmaktan ziyade, velayetini almamış ebeveyni için ‘O, beni değil kardeşimi tercih etti!’ hissiyatını yaşamaktadır.

Çocuklara Boşanma Durumu Nasıl Açıklanmalı?

İlk olarak, eşiniz ile mümkün olduğu kadar ortak bir konuşma içeriği belirlemeli ve boşanma sonrası düzeninizi kurduktan sonra anne baba olarak durumu çocuğunuza açıklamalısınız.

• Burada ‘düzen kurduktan sonra’ ile ifade etmek istediğim; boşanma kararınızı açıklamadan evvel, eşler olarak bu konuda son kararınız olduğuna, mahkeme işlemlerinin başlamış olduğuna ve evden ayrılacak kişi yeni düzenini kurmuş olmasına dikkat edin. Çocuklara, ‘Biz boşanacağız ama daha resmi bir durum yok, bu arada ev bakacağım!’ gibi açıklamalar yapmak; onlar için süreci daha da karmaşıklaştırmaktan öteye geçmez. Çocuklar, istemedikleri bir değişimle karşı karşıya olsalar da, ebeveynlerinin ne yapacaklarından emin, bir sonraki adımda ne olacağını bilir tonda olmalarına içsel olarak ihtiyaç duyarlar.
  

• Çocuklarınıza, yaşlarına uygun açıklamalar yapmanın önemini unutmamalısınız. Boşanma kavramı en basit ifadeler ve geleceğe dair somut örneklerle açıklanmalıdır.
  

• Konuşma süresince anne ve babanın aynı oranda konuşuyor olması önemlidir; ebeveynlerden birinin terk edildiği hissi uyandırılmaması daha sağlıklıdır. İdeal olan bu olsa da, biriniz daha duygusal olabilir veya sesi titrediği için konuşmak istemeyebilir. Biriniz diğerinden daha fazla konuşsa da, kararın ortak olduğunun altını çizmek önemlidir. Boşanma durumu gibi yaşamsal krize ilişkin durumların çocuklara mümkünse eylem halinde ve ev dışındayken açıklanmasını öneririm.
  

• Çocuklarınıza dair kararların yine de anne baba tarafından alınmaya devam edileceği açıklanmalıdır.
  

• Çocuklarınızı daima seveceğiniz ve görüşeceğinize dair konuşmalar unutulmamalıdır.

• Eğer o an yaşanan evde tek ebeveyn ve çocuk kalacaksa diğer ebeveynin yaşayacağı yer kısa bir zaman sonra (düzenli ve çocuğa ayrılmış bir oda bırakılmış halde) gösterilmelidir.
  

• Konuşma yapıldıktan 1-2 hafta sonra evlerin ayrılması ideal olanıdır. Böylelikle; çocuk, bu süre zarfında yanıt aradığı soruları sıklıkla dile getirebilir.
  

• Hangi yaşta olursa olsunlar çocuklara ayrılık kararınız ile ilgili ayrıntılı bilgi vermekten kaçının. Bunun sizin özeliniz olduğunu unutmayın.
  

Açıklama Sonrası Sık Karşılaşılan Çocuk Soruları:

- Evden hanginiz ayrılacak?

- Neden annem ya da babam evden ayrılıyor?

- Neden biz seninle değil de annemle/babamla kalacağız?

- Annem/babam bizden ayrılınca nerede yaşayacak?

- Annemizi/babamızı tekrar görebilecek miyiz?

- Annem/babam geri dönecek mi?